Niesziekte is een verzamelnaam voor veel voorkomende luchtweginfecties en kan worden veroorzaakt door een aantal verschillende soorten ziekteverwekkers. De belangrijkste ziekteverwekkers zijn twee virussen, een herpesvirus (rhinotracheïtisvirus) en een calicivirus, verantwoordelijk voor 80-90% van de niesziektegevallen en de bacteriën chlamydia en Bordetella bronchiseptica. Katten van alle leeftijden zijn gevoelig maar de ziekteverschijnselen zijn veelal het meest ernstig bij jonge dieren.
Besmetting
De belangrijkste manier van besmetting is via aerosolen. Dit zijn kleine vochtdruppeltjes met ziektekiemen die een besmette kat door te niezen de lucht inblaast. Deze druppels zijn zo klein dat ze lang (uren) in de lucht kunnen blijven hangen en over grote afstanden met de luchtstroom mee vervoerd kunnen worden. Hiernaast kan de ziekte ook worden overgedragen door besmette manden, kooien of via handen en kleding van de mens.
Het herpesvirus wordt net als chlamydia overgedragen door direct contact tussen katten.
Incubatietijd
Varieert, afhankelijk van de ziekteveroorzaker 2-10 dagen.
Ziektebeeld
Het ziektebeeld verschilt per veroorzaker. Maar algemeen uit niesziekte zich door koorts en ontsteking van de slijmvliezen van de voorste luchtwegen (neus, keel), de ogen en de mond, waardoor de dieren niezen en speekselen. Bij katten, waar sprake is van een combinatie-infectie van virussen en bacteriën, kunnen de symptomen zeer ernstig zijn; de kat kan zichzelf zelfs doodhongeren. Veel katten krijgen koorts en door het opzwellen van slijmvliezen en snot/pusvorming krijgen ze het benauwd. Niesziekte kan ook middenoorontstekingen en ernstige problemen met het gebit (stomatitis) veroorzaken.
Herpesvirus (Rhinotracheïtusvirus)
Deze niesziektevariant geeft vaak erg zieke katten met koorts en longontsteking. Vooral bij kittens kunnen er ernstige klachten aan de ogen ontstaan (conjunctivitis) met blijvende schade aan het hoornvlies. Katten die de infectie overleven kunnen de rest van hun leven bij tijd en wijle het virus dat zich in de oogzenuw terugtrekt uitscheiden, zij zijn dan (latent) drager.
Calicivirus
Net als bij het influenzavirus zijn er verschillende virusstammen van het calicivirus met ieder hun eigen ziekteverschijnselen. Vooral jonge katten zijn gevoelig voor deze infectie. Naast niesklachten geeft deze infectie vaak zweren in de mondholte waardoor kittens moeilijk kunnen eten.
Calicivirussen spelen een rol in het vaak voorkomende en levenslang aanwezige stomatitis-complex. Dit is een ziekte waarbij katten ernstige gebitsproblemen met zweren in de mondholte hebben.
Recent is aangetoond dat dit virus ook door vlooien kan worden overgebracht.
Chlamydia
Deze veel voorkomende infectie geeft naast niesklachten en milde ziekteklachten vooral een hardnekkige ontsteking aan beide ogen (30% van de chronische conjunctivitis zou door chlamydia worden veroorzaakt). Daarnaast worden de algemene ziektesymptomen waargenomen.
Bordetella bronchiseptica (Bp)
Naast niesziekteverschijnselen kan deze bordetella-bacterie (verwant aan de kinkhoestbacterie bij de mens) ook de luchtpijp en de diepere luchtwegen (bronchiën) aantasten waardoor er zelfs hoestklachten ontstaan (hoestklachten zijn zeldzaam). Deze bordetella-infectie lijkt ook bij katten die hiervoor aanleg hebben (25%) astma te kunnen verergeren. Het is niet geheel duidelijk of bordetella een primaire ziekteverwekker is. Bij gezonde katten komt bordetella wel voor, maar dat heeft meestal geen invloed op de gezondheid.
Diagnose
In verreweg de meeste gevallen zal de diagnose niesziekte gesteld worden op basis van het verhaal, de verschijnselen en het lichamelijk onderzoek. In een aantal hardnekkige gevallen kan het nodig zijn aanvullend onderzoek te doen zoals een neus/oogswab voor kweken, bloedonderzoek en röntgenfoto’s. Bij langdurige infecties is het in ieder geval zaak om tevens te testen op FeLV en FIV.
Therapie (regulier)
Voor niesziekte veroorzaakt door virussen bestaan geen medicijnen om het te bestrijden en zal er puur symptomatisch moeten worden voorgeschreven met daarnaast zo nodig vochttoediening bij uitdroging en dwangvoederen bij anorexia.
Bij Chlamydia als veroorzaker wordt naast doxycycline ook wel het humane middel Zitromax (azithromycine) ingezet.
Prognose
Indien niesziekte op tijd behandeld wordt, zijn de vooruitzichten prima. Wanneer het te laat behandeld wordt is er een groot risico op chronisch worden van de infecties c.q. altijd gevoelig blijvende luchtwegen. Bij kittens met niesziekte kan het zelfs voorkomen dat de oogleden met elkaar vergroeien .
